Vương Quốc Thái Lan (tiếng Thái: ราชอาณาจักรไทย
Racha-anachakra Thai) thường gọi là
Thái Lan là một quốc gia nằm ở vùng Đông Nam Á, có đường biên giới phía bắc và đông bắc giáp Lào, phía đông nam giáp Campuchia, phía nam giáp Vịnh Thái Lan và Mă Lai, phía bắc và tây bắc giáp Myanma, phía tây nam giáp biển Andaman.
Thái Lan cũng từng được gọi là
Xiêm, đây là tên gọi chính thức của nước này đến ngày 11 tháng 5 năm 1949. Từ
Thái (ไทย) trong tiếng Thái có nghĩa là "tự do". Thái cũng là tên của người Thái–là sắc dân trong đó có khá nhiều người hiện là dân tộc thiểu số có số dân đáng kể ở Trung Quốc vẫn lấy tên là
Xiêm. Từ "Thái Lan" trong tiếng Việt có xuất xứ từ tiếng Anh
Thailand (trong đó
land nghĩa là đất nước, xứ sở), dịch từ ประเทศไทย (
Prathet Thai) nghĩa là nước Thái.
Thái Lan thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam ngày 6 tháng 8 năm 1976.
Tên nước/Quốc dân
Trong tiếng Thái, tên của Thái Lan là ราชอาณาจักรไทย (
Racha Anachakra Thai). Hai chữ ราช (
Racha) và อาณาจักร (
Anachakra) th́ gốc từ tiếng Phạn. ราช (
Racha) có nghĩa là "quốc vương". อาณาจักร (
Anachakra) có nghĩa là "lănh thổ". ไทย (
Thai) là một chữ Thái có nghĩa là "tự do". Ư của các chữ là "Vương quốc của người tự do". Tiếng Thái c̣n gọi nước Thái là เมืองไทย (
Mưang Thai) hay ประเทศไทย (
Prathết Thai). Hai chữ เมือง (
Mưang) và ประเทศ (
Prathết) có cùng nghĩa "nước của người". Nhiều nhà ngôn ngữ học nói chữ เมือง (
Mưang) là đồng âm nghĩa với chữ "mường" tại Việt Nam.
Trong tiếng Việt, nước Thái gọi là "Thái Lan". Chữ này th́ từ tiếng Hán (Hán-Việt) và tiếng Anh. Đúng ra th́ chữ "Thái Lan" th́ từ chữ
Thailand của tiếng Anh. Nhưng ngày xưa trong tiếng Việt không phiên âm được chữ
Thailand. Như vậy th́ phải chế ra một âm để người Việt đọc được. Ngày xưa các nhà Hán học ở Việt Nam dùng hai chữ Hán có cách phát âm gần với từ
Thailand như các nhà Hán học ở Đông Á thường dùng. Hai chữ này là Thái Lan . Thái là một chữ Hán dùng để dịch âm
Thai hay
Tai; chữ này cũng thường được dùng để gọi người Thái. Lan dùng để dịch âm chữ tiếng Anh
Land, như Ba Lan (
Poland), Ái Nhĩ Lan (
Ireland), v.v. Ở Trung Quốc, Thái Lan được gọi là Thái Quốc hay Thái Vương Quốc .
Trước 11 tháng 5 năm 1949, người Việt gọi Thái Lan là Xiêm La và gọi người Thái là người Xiêm.
Lịch sửTóm lược
Hiện vật văn hóa Baan Chiang tại bảo tàng Berlin
Công viên lịch sử Phnomrung
Nhiều nền văn hóa khác nhau đă có mặt tại đây từ thời Văn hóa Baan Chiang. Nhưng do vị trí địa lư, văn hóa Thái Lan luôn chịu ảnh hưởng từ Ấn Độ và Trung Quốc cũng như từ những nước láng giềng Đông Nam Á khác.
Theo sử sách Thái Lan, người Thái xuất xứ từ vùng núi An-Tai, đông bắc tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc từ 4500 năm trước, sau đó di cư dần xuống vùng đất hiện nay là Thái Lan. Vào năm 1238, người Thái thành lập vương quốc Phật giáo Sukhothai (hiện ở miền Bắc Thái Lan), dần thay thế vai tṛ của Đế chế Khmer đang tàn lụi (vào thế kỷ 13 – thế kỷ 15).
Năm 1283 người Thái có chữ viết. Sau đó người Thái mở rộng lănh thổ xuống phía nam, và năm 1350 chuyển kinh đô xuống Ayuthaya (phía bắc Bangkok 70 km). Năm 1431, quân Xiêm cướp phá Angkor. Nhiều bảo vật và trang phục của văn hóa Hindu đă được họ đem về Ayutthaya, lễ nghi và cách ăn mặc của người Khmer được dung nhập vào thượng tầng văn hóa Xiêm.
Hơn 400 năm người Thái tiến hành chiến tranh liên miên với Miến Điện và kinh đô Ayuthaya bị huỷ diệt. Năm 1767, một tướng người Thái gốc Hoa, Taksin, đứng lên chống quân Miến Điện giành lại độc lập và dời đô về Thonburi, bên bờ sông Chao Phaya, đối diện với Bangkok. Vua Rama I (1782) lên ngôi và chọn Bangkok (hay "Thành phố của các thiên thần") làm kinh đô.
Trước năm 1932, Thái Lan theo chế độ quân chủ chuyên chế. Sau cuộc cách mạng tư sản năm 1932 do một nhóm sĩ quan trẻ lănh đạo, Thái Lan chuyển từ chế độ quân chủ chuyên chế sang chế độ quân chủ lập hiến. Ngày 10 tháng 12 năm 1932 vua Prachadhipok (Rama VII) đă thông qua bản hiến pháp đầu tiên của Thái Lan. Hơn 60 năm qua Thái Lan đă thay đổi 16 hiến pháp (nhiều lần đảo chính), nhưng Hiến pháp 1932 vẫn được coi là cơ sở. Cuối cùng, vào thập kỷ 1980, Thái Lan chuyển hướng sang con đường dân chủ.
Năm 1997, Thái Lan trở thành tâm điểm của Khủng hoảng tài chính Đông Á. Đồng baht nhanh chóng sụt giá từ mức 25 baht đổi 1 đô la xuống mức 56 baht đổi 1 đô la. Sau đó, đồng baht dần lấy lại được sức nặng của ḿnh, đến năm 2007, tỷ giá giữa đồng baht và đô la là 33:1.
Lịch được sử dụng chính thức tại Thái Lan là Phật Lịch, một loại lịch của người phương Đông, sớm hơn Tây Lịch 543 năm. Hiện tại là năm 2007, th́ đă là năm thứ 2550 Phật Lịch tại Thái Lan.
Kinh tế
Đồng 1000 baht
Cảnh một chợ (Pahùrắt;พาหุรัด) Bangkok
Một đoàn Xe điện nổi đến Sathon, Bangkok
Thái Lan vốn là một nước nông nghiệp truyền thống. Bắt đầu từ năm 1960 Thái Lan thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xă hội lần thứ nhất và đến nay là kế hoạch 9.Các tài nguyên thiên nhiên chủ yếu của Thái Lan là thiếc, cao su, ga tự nhiên, vonfram, tantalium, gỗ, ch́, cá, thạch cao, than non, fluorite, và đất trồng.
Hành chínhThái Lan được chia làm 76 tỉnh (จังหวัด,
changwat), trong đó có tỉnh Bangkok. Các tỉnh được chia thành các huyện (อำเภอ,
amphoe) hoặc quận (เขต
khet). Năm 2006, Thái Lan có 877 huyện và 50 quận (thuộc Bangkok). Một số phần Của các tỉnh giáp ranh với Bangkok (như Nonthaburi, Pathum Thani, Samut Prakan, Nakhon Pathom và Samut Sakhon) thường được gộp chung và được biết đến như Vùng đô thị Bangkok. Các tỉnh đều có tỉnh lỵ (อำเภอเมือง,
amphoe mueang) trùng tên với ḿnh (nếu là tỉnh Phuket th́ có thủ phủ là Amphoe Mueang Phuket hay Phuket). Các huyện được chia thành các xă (ตำบล,
tambon) trong khi các quận được chia thành các phường (หมู่บ้าน muban). Các xă được chia thành các thôn (หมู่บ้าน muban).
Các đô thị của Thái Lan gồm ba cấp, thành phố (เทศบาลนคร
Thesaban nakhon), thị xă (เทศบาลเมือง
Thesaban mueang) và thị trấn (เทศบาลตำบล
Thesaban tambon). Nhiều thành phố và thị xă đồng thời là tỉnh lỵ. Tuy nhiên một tỉnh có thể có tới hai thành phố và vài thị xă.
Địa lí
Thái Lan nh́n từ vệ tinh.
Với diện tích 514,000 km² (tương đương diện tích Việt Nam Lào), Thái Lan xếp thứ 49 trên thế giới về diện tích, rộng thứ ba tại Đông Nam Á, sau Indonesia và Myanma.
Dân sốDân cư Thái Lan chủ yếu là những người nói tiếng Thái. Trong đó gồm có tiếng Trung Thái, tiếng Xiêm, tiếng Đông Bắc Thái hay tiếng Isan c̣n gọi là tiếng Lào, tiếng Bắc Thái hay tiếng Lanna cũng gọi là tiếng Lào, và tiếng Nam Thái, tiếng Mă Lai. Người Xiêm tuy chỉ chiếm khoảng 1/3 dân số, đứng sau những người đông bắc Thái, nhưng là nhóm người đă từ lâu chi phối kinh tế, chính trị và văn hoá Thái Lan. Nhờ sự thống nhất trong hệ thống giáo dục, nhiều người Thái có thể nói tiếng Xiêm như tiếng địa phương của họ.
Văn hoáVăn hoá Thái Lan chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các tư tưởng đạo Phật - tôn giáo chính thức ở đất nước này và từ nền sản xuất phụ thuộc vào nguồn nước. Có thể thấy rơ hai điểm trên qua các ngày lễ hội. Trong văn hoá ứng xử, người Thái tỏ rơ sự sùng đạo, tôn kính hoàng gia và trọng thứ bậc cũng như tuổi tác.
Sun Oct 26, 2008 7:29 pm
Mốt học xong tiếng Anh wa học tiếng Thái mới đc
